සෛලීය ශ්වසනය ( 02 කොටස ) - Cellular respiration part 02 | Biology Sinhala lessons a/l

සෛලීය ශ්වසනය ( 02 කොටස )

Video බලල Short note එක බලන්න👇

note එක බලන්න👇👇👇

නිර්වායු ශ්වසනය

අණුක ඔක්සිජන් නැතිවිට ග්ලුකෝස් බිඳ දැමීම නිර්වායු ශ්වසනයයි. නිර්වායු ශ්වසනයට අදාළ එන්සයිම තියෙන්නෙ සයිටොසොලයේ නිසා මෙය සිද්ධවෙන්නෙ සයිටොසොලයේ. යීස්ට් සහ බොහෝ බැක්ටීරියා ATP හදාගන්න ප්‍රධාන මාර්ගය වෙන්නේ නිර්වායු ශ්වසනය.

නිර්වායු ශ්වසනයේ දී සිද්ධවෙන්නේ ග්ලයිකොලිසිය විතරයි. පයිරුවේට් ATP හා NADH නිපදවෙනවා. නමුත් පයිරුවේට් සෛල ප්ලාස්මයේ ඉතිරි වෙනවා. ක්‍රෙබ්ස් චක්‍රය සහ ඉලෙක්ට්‍රෝන පරිවහන දාමය සිද්ධ වෙන්නේ නැහැ. අවසාන ඉලෙක්ට්‍රෝන ප්‍රතිග්‍රාහකයා වෙන්නේ ඔක්සිජන් නොවන වෙනත් ද්‍රව්‍යයක්. 

ග්ලයිකොලිසියෙන් නිපදවෙන ATP ශක්තිය ලබා ගැනීමට භාවිතා කරනවා. නමුත් NADH ප්‍රයෝජනයට ගන්න බැහැ. NADHඅවසාන ඉලෙක්ට්‍රෝන ප්‍රතිග්‍රාහකයා ඔක්සිහරණයට යොදාගන්නවා. මේ ක්‍රියාවලිය පැසීම ලෙස හදුන්වනවා. පයිරුවේට් මගින් නිපදවන අන්තඵල අනුව පැසීම් ආකාර කිහිපයක් තියෙනවා. ඉන් වඩා සුලබ ආකාර 2 වෙන්නේ 

1. එතිල් මධ්‍යසාර පැසීම 

2. ලැක්ටික් අම්ල පැසීම

එතිල් මධ්‍යසාර පැසීම

මෙහි අන්ත ඵලය මධ්‍යසාරයක් වන එතනෝල් නිසා තමයි එතිල් මධ්‍යසාර පැසීම කියලා හදුන්වන්නේ. මෙහිදී ස්වායු ශ්වසනයේ දී වගේම ග්ලයිකොලිසිය සිද්ධවෙලා එක ග්ලුකෝස් අණුවක් පයිරුවේට් අණු දෙකක් ATP අණු දෙකක් සහ NADH  අණු දෙකක් නිපදවනවා. ඊට පස්සේ පියවර දෙයකට ලක්වෙනවා.

මුලින්ම පයිරුවේට් කාබන්ඩයොක්සයිඩ් අණුවක් නිදහස් කරලා ඇසිටැල්ඩිහයිඩ් බවට පත් වෙනවා. ඊට පස්සේ ඇසිටැල්ඩිහයිඩ් ග්ලයිකොලිසියේදී නිපදවූ NADH භාවිතයෙන් එතනෝල් බවට ඔක්සිහරණය වෙනවා. ඒ අනුව එතිල් මධ්‍යසාර පැසීමේ අවසාන H ප්‍රතිග්‍රාහකයා වෙන්නේ කාබනික සංයෝගයක් වන ඇසිටැල්ඩිහයි. යීස්ට් ඇතුළු බොහෝ බැක්ටීරියා සිද්ධ කරන්නේ මධ්‍යසාර පැසීම.

ලැක්ටික් අම්ල පැසීම

අවසාන ඵලය ලෙස ලැක්ටික් අම්ල නිපදවන නිසා මෙම නිර්වායු ශ්වසන ක්‍රමය ලැක්ටික් අම්ල පැසීම කියල හඳුන්වනවා. 

මෙහිදීත් පලවන පියවර ලෙස ග්ලයිකොලිසිය සිද්ධ වෙනවා. ඒ නිසා එක ග්ලුකෝස් අණුවකින් පයිරුවේට් අණු දෙකක් ATP අණු දෙකක් සහ NADH අණු දෙකක් නිපදවනවා. ඊට පස්සේ පයිරුවේට් NADH  මගින් සෘජුවම බවට ඔක්සිහරණය වෙනවා. මෙහිදී කාබන්ඩයොක්සයිඩ් නිදහස් වීමක් සිද්ධ වෙන්නෙ නැහැ. අවසාන ඉලෙක්ට්‍රෝන ප්‍රතිග්‍රාහකයා වෙන්නේ කාබනික සංයෝග. 

සමහර දිලීර සහ බැක්ටීරියා ලැක්ටික් අම්ල පැසීම සිද්ධ කරනවා. යෝගට් සහ මුදවපු කිරි නිපදවන ලැක්ටික් අම්ල බැක්ටීරියා සිද්ධ කරන්නෙත් ලැක්ටික් අම්ල පැසීම.

ස්වායු ස්වසනය සහ නිර්වායු ශ්වසනය අතර වෙනස්කම්

ස්වායු ස්වසනය	නිර්වායු ශ්වසනය
ඔක්සිජන් අවශ්‍යයි	ඔක්සිජන් අවශ්‍ය නොවේ
වැඩි ශක්තියක් නිදහස් කරයි	අඩු ශක්තියක් නිදහස් කරයි
අන්තඵල ලෙස ජලය හා කාබන්ඩයොක්සයිඩ්	අන්තඵල ලෙස එතනෝල් හා කාබන්ඩයොක්සයිඩ් හෝ ලැක්ටික් අම්ලය
සම්පූර්ණ ඔක්සිකරණයකි	අසම්පූර්ණ ඔක්සිකරණයකි
අවසාන ඉලෙක්ට්‍රෝන ප්‍රතිග්‍රාහකයා ඔක්සිජන්ය	අවසාන ඉලෙක්ට්‍රෝන ප්‍රතිග්‍රාහකයා කාබනික සංයෝගයි

ශ්වසනයේදී වෙනත් උපස්තර භාවිතය

ප්‍රධාන ශ්වසන උපස්තරය ග්ලුකෝස් උනාට හැම සෛලයකම වගේ ග්ලූකෝස් වලට අමතරව වෙනත් කාබනික ද්‍රව්‍ය ශ්වසන උපස්තරය විදියට භාවිතා කරනවා. ග්ලයිකොජන් පිෂ්ටය හා සුක්‍රෝස් මුලින්ම ග්ලුකෝස් බවට බිඳහෙළල ග්ලයිකොලිසියට උපස්තර විදිහට යොදා ගන්නවා.

මේද ශ්වසනයට ලක් කරද්දි මුලින්ම මේද අම්ල සහ ග්ලිසරෝල් බවට බිඳ හෙළනවා. මේද අම්ල කාබන් 2ක් සහිත ඇසිටයිල් CoA බවට පත්කරලා ක්‍රෙබ්ස් චක්‍රයට සම්බන්ධ වෙනවා. ග්ලිසරෝල් ග්ලිසරැල්ඩිහයිඩ් බවට පත් කරලා ග්ලයිකොලිසියට සම්බන්ධ කරනවා.

ප්‍රෝටීන ශ්වසනයට ලක් කිරීමේ දී මුලින්ම ඇමයිනෝ අම්ල බවට බිදහෙලනවා. ඇමයිනෝ අම්ල ඊට පස්සේ ඇමන්හරණයට ලක් කරනවා. මෙහිදී ඇමයිනෝ අම්ලවල තියෙන NH₂ කාණ්ඩය ඇමෝනියා විදිහට නිදහස් වෙනව. ඒකෙ ප්‍රතිඵලයක් විදිහට ඇමයිනෝ අම්ල කාබොක්සිලික් අම්ල බවට පත් වෙනවා. ඊට පස්සේ ඇතැම් කාබොක්සිලික් අම්ල ග්ලයිකොලිසියටත් ඇතැම් ඒවා ක්‍රෙබ්ස් චක්‍රයටත් පිවිසෙනවා.

ශ්වසනය සඳහා භාවිතා කරනු ලබන උපස්තරය අනුව නිදහස්වන කාබන්ඩයොක්සයිඩ් පරිමාව සහ භාවිතාව ඔක්සිජන් පරිමාව විවිධයි. 

කාබෝහයිඩ්‍රේට මේද හා ප්‍රෝටීන සඳහා ශ්වසන ලබ්ධිය පිළිවෙලින් 1.0, 0.7 හා 0.8 වෙනවා.

ප්‍රරෝහණය වන මුං බීජ වල ස්වසන ලබ්ධිය නිර්ණය කිරීම

මේ සඳහා ශ්වසනමානය උපයෝගී කරගන්නවා

මුලින්ම මුං බීජ ටිකක් අරගෙන පැය අටක් විතර පෙගෙන්න තියනවා. ඊට පස්සේ ඒ ටික තෙත කඩදාසියක් මත විසුරුවලා ප්‍රරෝහණය වෙනකන් දවසක් විතර තියෙනවා. නොපෙගුණු මුං බීජ වල ශ්වසන සීඝ්‍රතාවය අඩුයි. පෙඟවීමෙන් කරන්නේ එන්සයිම සක්‍රීය කරලා ස්වසන සීඝ්‍රතාවය වැඩි කරන එක. එතකොට බීජ ප්‍රරෝහණය ඇරඹෙනවා. 

ශ්වසන ලබ්දිය හොයන්න නම් බීජ ඔක්සිජන් ලබා ගන්නා සීඝ්‍රතාවයත් කාබන්ඩයොක්සයිඩ් පිටකරන සීඝ්‍රතාවයත් වෙන වෙනම සොයා ගන්න ඕන.

ප්‍රරෝහණය වන මුං බීජ වල ඔක්සිජන් ලබා ගන්නා සීඝ්‍රතාව නිර්ණය කිරීම

ප්‍රරෝහණය වන මුං බීජ සාම්පලයක් අරගෙන ඒකෙ බර කිරලා ප්ලාස්කුව ඇතුලට දාන්න ඕන. ඊට පස්සේ රූපයේ ආකාරයට පොටෑසියම් හයිෙඩ්‍රාක්සයිඩ් සහිත සහිත කුඩා නළයක් ඇතුල් කරන්න ඕන. ඊට පස්සේ ඇටවුම සකස් කරල කරාමය මේ විවෘත කරන්න ඕන. එහෙම කරලා යූ නලයේ බාහුවල ද්‍රව මට්ටම් සමාන කරගන්න ඕන. 

ඊට පස්සේ කරාමය වහලා බාහු දෙකේ ද්‍රව මට්ටම් වල පිහිටීම ලකුණු කරගන්න ඕන. ඊට පස්සේ විරාම ඝටිකාව ක්‍රියාත්මක කරල පැය දෙකට පස්සේ නල දෙකේ ද්‍රව මට්ටම් වල වෙනස මැන ගන්න අවශ්‍යයි.

වම්පස බාහුවේ ඉහළ ගිය ද්‍රව මට්ටම h₁ සහ හරස්කඩ වර්ගඵලය a නම් ඉහළ ගිය පරිමාව ah₁ වෙනවා. මේ පරිමාව ස්වසනයට වැයවුණු ඔක්සිජන් පරිමාවට සමානයි.

ඒ අනුව 

බීජ ඒකක බරකට ඒකක කාලයක් තුළ ඔක්සිජන් ලබා ගන්නා සීඝ්‍රතාවය 

පරිමාව අඩු වීම  =ah₁ Cm³g^-1min^-1

බර x කාලය                  wt

අපි දැන් උත්සාහ කරමු මෙතැන සිද්ධ වෙන දේ තේරුම් ගන්න.

මෙතනදි බීජ ශ්වසනය කරනවා. ඒ සඳහා ඔක්සිජන් අවශෝෂණය කරනවා. එතකොට සංවෘත ප්ලාස්කුවේ සමස්ත වායු පරිමාව අඩු වෙනවා. ඒකෙ ප්‍රතිඵලයක් විදිහට යූ නලේ ඇතුළු බාහුවේ රසදිය මට්ටම ඉහල යනවා. එA වගේම බීජ ශ්වසනයේ දී කාබන්ඩයොක්සයිඩ් නිදහස් කරනවා. ප්ලාස්කුව තුළ තියෙන වැඩිපුර පොටෑසියම් හයිෙඩ්‍රාක්සයිඩ් එA කාබන්ඩයොක්සයිඩ් සම්පූර්ණයෙන් අවශෝෂණය කරනවා. එA නිසා ද්‍රව මට්ටම චලනය වන දුර අවශෝෂිත ඔක්සිජන් පරිමාවට සමානයි.

ප්‍රරෝහණය වන මුං බීජ වල කාබන්ඩයොක්සයිඩ් මුදාහරින සීඝ්‍රතාවය නිර්ණය කිරීම

ඔක්සිජන් මුදාහරින සීඝ්‍රතාව මනින්න ගත්ත බීජි සාම්පලයම බර කියන පොටෑසියම් හයිෙඩ්‍රාක්සයිඩ් නලය ඉවත් කරලා බීජ පාස්කුවට ඇතුලල් කරලා ප්ලාස්කුව වහන්න. ඊට පස්සේ කරාම විවෘත කරන්න. ද්‍රව මට්ටම් සමාන කරන්න. ඊට පස්සේ ආයේ කරාමේ වහන්න. නැවතත් නියමිත එ කාලයක් තියන්න. වම්පස බාහුවේ ද්‍රව මට්ටමේ වෙනස ය2  ලෙස ලකුණු කරන්න.

මේ අවස්ථාවේදී ලැඛෙන පරිමා වෙනස 

කාබන්ඩයොක්සයිඩ් පරිමාව = ah_1- ah₂

මේ අනුව

කාබන්ඩයොක්සයිඩ් පරිමාව = KOHය ඇති විට පරිමා වෙනස - KOHය නැති විට පරිමා වෙනස

මේ අනුව බීජ ඒකක බරකට ඒකක කාලයක දී කාබන්ඩයොක්සයිඩ් මුදාහරින සීඝ්‍රතාවය

කාබන්ඩයොක්සයිඩ් පරිමාව =a ( h₁ –h₂ )Cm³g^-1min^-1

බරx කාලය                                        wt

මෙතෙන්දි බීජ ඔක්සිජන් අවශෝෂණය නිසා යූ නලයේ ඇතුඑ බාහුවේ ද්‍රව මට්ටම h1 දුරක් ගමන් කරනවා. KOHය සහිත නළය ඉවත් කරපු නිසා කාබන්ඩයොක්සයිඩ් උපකරණය තුළ රැස්වෙනවා. ඒ නිසා රැස්වුණු කාබන්ඩයොක්සයිඩ් පරිමාවට සමාන උසක් වම්පස බාහුවේ ද්‍රව මට්ටම පහළ යනවා. අවසාන ද්‍රව මට්ටම් පිහිටුම h₂  ලෙස ලැඛෙනවා. 

 

මේ අනුව අපට දැන් ප්‍රරෝහණය වන බීජවල ශ්වසන ලබ්ධිය ගණනය කරන්න පුළුවන්.

ශ්වසන ලබ්ධිය = පිටකරන කාබන්ඩයොක්සයිඩ් පරිමාව

                                ලබාගන්නා ඔක්සිජන් පරිමාව 

මේ සඳහා බීජ සාම්පලය සමාන කාලයකදී භාවිතා කළ පරිමාව සහ පිටකළ කාබන්ඩයොක්සයිඩ් පරිමාව ලබාගත යුතුයි.

Follow me on social media Subscribe me - https://www.youtube.com/channel/UCvO6t_ala8hishcP4LzeWww Facebook - https://www.facebook.com/Allinonetarget Twitter - https://twitter.com/AllInOne0505 Instagram - https://www.instagram.com/allinonelk Telegram - https://t.me/allinonelkt

#al_Biology_sinhala#Definitions#all_in_one_lk

biology sinhala,al biology lessons,all in one lk,a/l biology,a/l biology lessons in sinhala,biology sinhala lessons a/l,al biology sinhala lessons,biology sinhala lessons,sinhala biology,advanced level biology sinhala,biology lessons in sinhala,biology revision sinhala,biology lessons sinhala,Sinhala biology class, biology sinhala readings